Útboð Arion banka – 36 vangaveltur

1. Samkvæmt Kjarnanum var útboðið vel heppnað: „Skrán­ing Arion banka á markað hefur heppn­ast vel og er mik­il­væg fyrir íslenskt efna­hags­líf.“
2. Seldir voru hlutir fyrir 39 milljarða króna í bankanum. Allir hlutir seldust upp, það var meira að segja margföld umframeftirspurn.
3. Þó fengu færri en vildu. Almennir fjárfestar (almenningur) máttu skrá sig fyrir 15 milljónir króna á hverja kennitölu en í það minnsta 150 þúsund krónur. Hver fékk tæpar 170 þúsund krónur, rétt fyrir ofan lágmarksáskrift.
4. Samkvæmt Herði Ægissyni hjá Fréttablaðinu glataðist þar tækifæri til að auka traust almennings til kaupa í hlutabréfum, sem er enn í lágmarki (hvern skyldi undra?).
5. Það var aðeins einn viðskiptadagur frá því að almennum fjárfestum var tilkynnt hversu mikið þeir þyrftu að punga út þangað til að greiða varð fyrir hverja áskrift.
6. Það þýddi að þeir gátu ekki selt önnur bréf fyrir væntum kostnaði í samræmi við þá úthlutun sem þeir fengu þar sem að greiðsla fyrir sölu hlutabréfa tekur 2 virka daga.
7. Viðskipti með bréf Arion banka hófust sama dag og fólki var tilkynnt um úthlutun sína. Það þýddi að fólk vissi hér um bil fyrir víst hvort að það væri tapsáhætta á því að taka þátt í útboðinu eða ekki.
8. Ég hef aldrei upplifað fyrirkomulag í útboði eins og lýst er í liðnum hér að ofan.
9. Íslenskir ífeyrissjóðir fengu lítið af því sem þeir báðu um. Samkvæmt Morgunblaðinu fengu þeir aðeins um 16% af því sem þeir skráðu sig fyrir.
10. Samkvæmt Viðskiptablaðinu þá eru lífeyrissjóðirnir ekkert sérstaklega sáttir með þessa úthlutun.
11. Auk þess er enginn viðskiptavaki enn til staðar. Það þýðir að markaðsmyndun á markaði er ónákvæmari en ella.
12. Ríkið fær fyrstu 84 milljarðanna sem fást í útboðinu.
13. Samkvæmt uppgjöri fallinna fjármálafyrirtækja á grundvelli stöðugleikaskilyrða þá skiptist söluvirði af sölu Arion banka umfram 100 milljörðum króna á milli núverandi eiganda Arion banka og ríkisins. Afkomuskiptingin er með þeim hætti að ríkið fær 1/3 af söluvirði Arion banka milli 100-140 milljarða króna, helminginn á milli 140-160 milljarða króna og ¾ umfram 160 milljörðum króna.
14. Núverandi eigendur Arion banka (kröfuhafar) hafa því mestan hag af sölu upp að 140 milljörðum króna, eftir það fer hagur þeirra við sölu á bréfunum þverrandi.
15. Ríkið átti 13% hlut í bankanum. Samkvæmt forkaupsrétti helsta eiganda Arion banka var ríkið skuldbundið til að selja hlutinn á 0,81 af bókfærðu virði eigin fjár bankans. Margir voru ósáttir við þá sölu og þurfti Bankasýsla ríkisins meðal annars að skrifa rökstuðning fyrir því að selja þurfti hlutinn á svo lágu gengi.
16. Ríkið féll því til viðbótar frá forkaupsréttinum í nýliðnu almennu útboði.
17. Útboðsgengið var 0,67 af bókfærðu virði eigin fjár bankans.
18. Goldman Sachs auk þriggja vogunarsjóða keyptu 29,15% hlut í bankanum á 0,81 af bókfærðu virði bankans í upphafi árs 2017.
19. Miðað við ríkistryggða vexti uppreiknaða til dagsins í dag samsvarar það til þess að fjárfestingarsjóðirnir keyptu hlutinn á um það bil 0,85 af bókfærðu virði bankans.
20. Fjárfestar í útboðinu fengu því að kaupa (afar lítinn) hlut í Arion banka á tæplega fjórðungs lægra gengi en Goldman Sachs keypti hlut sinn í bankanum.
21. Búið er að selja hlut í bankanum fyrir mest allan hlutann af því sem að rennur beint til ríkisins. 49 milljarða króna fengust frá sölunni til Goldman Sachs og félaga og 39 milljarða króna í útboðinu, eða samtals 88 milljarða króna.
22. Búið er að selja um 55% af Arion banka. Almenningur veit þó ekki hver stór hluti eiganda bankans er.
23. Íslendingar virðast hafa verið í minnihluta af fjárfestunum. Athygli vekur að aðilar sem tengjast SEB hafa fengið stóran hlut.
24. Núverandi eigendur Arion banka eiga stóran hlut líka í gegnum SEB. Samt sem áður á SEB fyrir hönd annarra fjárfesta um 14% í Arion banka (sjá síðu 5). Það er tæplega 60% hlutur af nýlegu útboði, en hugsanlega hafa fyrri eigendur fært einhvern hluta eigna sinna yfir til SEB. Ég sé í fljótu bragði þó ekki að mikið rými hafi verið fyrir slíkar færslur miðað við núverandi og fyrrverandi hluthafalista.
25. Eigið fé Arion banka fyrir hvern hlut er í dag 204 milljarða krónur. Það svarar til þess að bókfært virði hvers hlutar er 112 krónur að því gefnu að hlutabréf sem Arion banki keypti af ríkinu verði að mestu lögð til hliðar.
26. Núverandi eigendur Arion banka selja bankann á markaðsvirði sem svarar til 160 milljarða króna ef meðalgengi hans í söluferlinu er tæplega 0,8 af bókfærðu virði eigin fjár bankans.
27. Strjál viðskipti (það er reyndar með ólíkindum hversu stjál þau eru) með bréf Arion banka í Kauphöllinni eru á genginu 86 krónur fyrir hvern hlut. Það samsvarar í kringum 0,76 af bókfærðu virði eigin fjár bankans.
28. Hið lága gengi í Kauphöllinni í dag gæti myndað möguleika á að selja afganginn af bankanum á gengi undir 0,81 af bókfærðu virði hans nema að ríkið fari að kaupa bréfin.
29. Af hverju kaupir ríkið ekki bréfin núna í Kauphöllinni þegar að gengið er undir 0,8 af bókfærðu virði eigin fjár hans?
30. Ólíkt mörgum bönkum í dag þá eru vangaveltur um að sumar eigur bankans séu vanmetnir, jafnvel mikið, í bókum hans.
31. Samkvæmt Kjarnanum gæti jákvæður mismunur verið allt að 40 milljarða króna.
32. IFS telur að raunvirði bankans sé 0,83 af virði eigin fjár bankans og Capacent telur það vera 0,94.
33. Gert er ráð fyrir að hæglega sé hægt að greiða hluthöfum í kringum 25% af eigið fé bankans út sem arð án sérstakra ráðstafanna, eða um 50 milljarða króna.
34. Með útgáfu víkjandi lána er gert ráð fyrir að hægt sé að greiða 30 milljarða króna í viðbót sem arðgreiðslu.
35. Það er með öðrum orðum líklegt að hluthafar fái 40% af hlut sínum í Arion banka greiddar út sem arð á næstunni, peningur sem nú býðst með verulegum afslætti.
36. Ég er hluthafi í Arion banka, keypti bæði í útboðinu og hef bætt við mig hlutum í Kauphöllinni.

 

Á að lengja lánstíma húsnæðislána?

Fyrir nokkrum árum síðan lofaði ákveðinn stjórnmálaflokkur að afnema verðtryggingu. Óljóst var hverju slíkt átti að skila. Nefnd var sett á laggirnar og skrifaði hún langa skýrslu. Komst hún að þeirri niðurstöðu að stytta ætti hámarks lánstíma slíkra lána úr 40 ár í 25 ár.

Stytting á lánstíma leiðir til þess að lánið greiðist hraðar niður. Fólk eignast hraðar stærri hlut í húsnæði sínu. Þar sem að fólk myndar eign í húsnæði sínu hraðar þá minnkar heildarkostnaður vegna lánsins. Þetta er vissulega kostur, en þessu fylgir fórnarkostnaður.

Fórnir

Miðað við 3% raunvexti og núverandi verðbólgu væri mánaðarleg afborgun af 40 milljóna króna verðtryggðu láni með jafngreiðslum til 25 ára tæplega 50 þúsund krónum hærri en af sambærilegu 40 ára láni. Ástæðan er einföld, það er verið að greiða afborganir miklu hraðar niður með 25 ára láninu.

Fórnarkostnaðurinn er að fólk hefur síður efni á stærra húsnæði þegar lánstími lána er styttur. Fimm manna fjölskylda hefur til dæmis með styttingu lána hugsanlega færri kosti. Fjölskyldan gæti þurft að sætta sig við minna húsnæði á þeim árum þegar að það skiptir mestu máli að hafa sem mest rými. Hún gæti líka farið á leigumarkaðinn, því þar greiðir hún engar afborganir heldur einungis leigu (sem er einfaldlega önnur mynd af raunvöxtum lána). Í seinna tilfellinu er þó ekki lítil eignamyndun að eiga sér stað heldur einfaldlega engin eignamyndun.

Stytting lánstímans gerir það því það að verkum að fólk hefur síður kost á því að byggja sitt eigið þak yfir höfuðið. Mitt í allri umræðunni um að leysa húsnæðisvanda fólks er verið að tala um að stytta lánstíma lána sem gerir fólki enn erfiðra um vik að kaupa sitt eigið húsnæði. Það er lítið vit í því.

Markmið fólks

Fyrir marga er það ekkert keppikefli í sjálfu sér að eignast fljótt stærri hlut í húsnæði sínu. Dæmi um slíkt væru hjón í kringum sextugt sem væru að minnka við sig eftir að börnin fluttust að heiman og skulda aðeins í kringum 20% í húsnæði sínu. Margir aðilar í þeirri stöðu myndu frekar vilja að eyða peningunum í að njóta lífsins á meðan slíkt væri hægt í stað þess að greiða niður húsnæðið. Af hverju ætti að neyða slíku fólki að greiða niður lán sitt hraðar þegar það vill frekar „leigja“ hluta húsnæðis síns? Sé það á hreinu gagnvart slíkum lántökum að lítil sem engin eignamyndun sé að eiga sér stað og að það sé til dæmis í þessu dæmi nánast að leigja 20% af húsnæði sínu, hvað er að því?

Það má alveg koma með rök um að fólk með ákveðna eignarmyndun í húsnæði sínu þurfi ekki yfir höfuð að greiða afborganir af lánum sínum.

Húsnæðisvísitala

Séu verðtryggð lán tengd húsnæðisvísitölu, þannig að höfuðstólll húsnæðislána fylgi hér um bil virði húsnæðis fólks, þá liggur síður á að greiða niður lánin. Eigi efnahagskreppa sér stað og húsnæðisverð fellur almennt í virði þá fylgir höfuðstóll slíkra lána eftir í svipuðum hlutföllum. Í núverandi fyrirkomulagi þar sem að lán tengd húsnæði eru tengd neysluvísitölu þá getur höfuðstóll láns hækkað mikið á sama tíma og markaðsvirði húsnæðis hríðfalli. Það er raunar það sem gerðist árin 2008-2011.

Þörfin fyrir meiri eignarhluta í húsnæðinu minnkar með því að tengja lán við húsnæðisvísitölu. Því væri mögulegt að lengja lánstímann.

Nauðsynleg þekking á kostum og göllum lána

Í frumvarpi þar sem lagt var til að stytta leyfilegan lánstíma húsnæðislána kemur fram að: Fullyrða má að neytendur séu ekki nægilega meðvitaðir um þá áhættu sem verðtryggð jafngreiðslulán bera með sér. 

Sé fólk meðvitað um að með lengri lánum þá er eignarmyndun á verðtryggðum lánum nær engin (þau séu í reynd leigulán) en að sama skapi hefur það betri tækifæri til kaupa sína eigin eign, má það ekki þá gera slíkt? Ef ekki, hvað felur það í sér að vera fjárráða?

Samkvæmt ofangreindu þá á að leyfa lengri lánstíma húsnæðislána, ekki stytta hann.

MWM