Húrra fyrir verðtryggðum (leigu)lánum

Verðtryggð lán hafa kosti og galla. Kostirnir eru almennt vanmetnir meðal almennings á Íslandi. Ég er sjálfur mikill aðdáandi verðtryggðra lána að ákveðnu leyti. Þau veita fólki meiri möguleika á að „eiga“ húsnæði sem það hefði ekki ráð á ef einungis óverðtryggð lán væru í boði. Það er mikill galli að verðtryggð lán séu bundin neysluvísitölu en ekki húsnæðisvísitölu (sjá frekari eldri skrif mín að neðan) en þrátt fyrir það eru verðtryggð lán stór ástæða þess að hérlendis geta fleiri en í mörgum öðrum ríkjum átt sitt eigið húsnæði.

Leigulán

Í þessari grein fer ég yfir þau rök mín að skilgreina ætti verðtryggð lán sem leigulán, eða leigukostnað. Þetta er mikilvægt atriði til þess að skilningur myndist á kostum og göllum verðtryggðra lána. Ég miða í umræðunni við að verðtryggð lán séu jafngreiðslulán og að óverðtryggð lán séu með jöfnum afborgunum eins og flest slík lán eru uppsett (hægt er að gera það öðruvísi en þetta er venjan).

Almennt þegar fólk hugsar um lán þá gerir það ráð fyrir að jafnar reglulegar greiðslur fyrir lánum minnki höfuðstól lána í krónum (eða hvaða mynt sem er). Það er ekki raunin almennt með verðtryggð lán. Það er einföld skýring á þessu. Tökum dæmi um fjölskyldu sem tekur 40 ára verðtryggt lán. Miðað við verðbólguspár og núverandi vaxtastigi fer um það bil einungis samtals 15% í að greiða niður lánið fyrstu 10 ár lánstímans (hér er ég að tala um raunvirði lánsins). Stærstur hluti greiðslna á fyrstu árum verðtryggðra lána fer í að greiða vaxtakostnað.

Hér er rétt að staldra við og skilgreina vaxtakostnað. Þegar fólk tekur lán þá er það í raun að greiða leigukostnað af þeim hluta fasteignarinnar sem það á ekki. Með öðrum orðum, þó svo að maður sé skráður eigandi að fasteign þá á maður ekki þann hluta fasteignarinnar sem maður hefur tekið lán fyrir. Fjármálastofnun gæti leigt fólki þann hluta fasteignarinnar sem það á ekki en þess í stað lánar hún fólki peninga til að kaupa þann hluta eignarinnar og leigir síðan fólki óbeint þann hluta fasteignarinnar. Í stað þess að greiða leigu þá greiðir fólk vaxtagjöld.

Ef fólk greiðir niður slík lán hægt þá greiðir það lengur leigukostnað fyrir stærri hluta af fasteigninni en ella. Verðtryggð lán eru greidd miklu hægar niður sem þýðir að höfuðstóll slíkra lána breytist lítið samanborið við óverðtryggð lán. Því má segja að verðtryggð lán séu hjá stórum hluta fasteignaeigenda leigulán.

Fyrstu 10 árin

Ég hef margoft heyrt fólk kvarta undan því að það borgi og borgi af lánum og upphæðin breytist lítið og hækki jafnvel. Það er eðlilegt. Þar sem lítið sem ekkert er greitt af höfuðstól lána fyrstu 10 ár lánstímabilsins þá er upphæð afborganna miklu lægri. Þar sem að fólk hefur aðeins greitt upp að raunvirði í kringum 15% af láninu þá skuldar það enn 85% af upphaflegri lánsfjárhæð. Það er með öðrum orðum enn að leigja 85% þess hluta sem það fékk lánað fyrir.

Sé fólk aftur á móti með óverðtryggð lán þá greiðir það upp rúmlega 40% af raunvirði lánsins fyrstu 10 árin. Það leigir því ekki nema tæplega 60% af húsnæðinu sem það fékk lán fyrir eftir 10 ár. Greiðslubyrðin er aftur á móti miklu erfiðari fyrir þá einstaklinga fyrstu árin. Margir gætu hreinlega ekki ráðið við slíka greiðslubyrði. Miðað við verðtryggð lán með annars sömu forsendum þá er fólk með óverðtryggð lán með hátt í tvöfalt hærri greiðslubyrði fyrsta árið.

Að leigja eða eiga

Það gefur auga leið að fólk getur með verðtryggðum lánum átt stærra húsnæði vegna þess að greiðslubyrði slíkra lána er miklu lægri. Fórnarkostnaðurinn er að fólk er að greiða leigu í formi vaxtakostnaðar lengur fyrir þann hluta húsnæðisins sem það tók lán fyrir.

Fyrir marga er þetta einfalt val. Hægt er að eiga betra húsnæði en ella með verðtryggðum lánum en þau eru greidd hægt niður. Verðtryggð lán gerir mörgum það kleift að eiga betra húsnæði, eða í sumum tilvikum hreinlega að eiga húsnæði yfir höfuð. Sé vilji fyrir því að mynda hratt eignarhluta í húsnæði þá þarf að lifa í minna húsnæði í dágóðan tíma til að hægt sé að standa undir greiðslubyrðinni.

Þversögn í umræðu

Það felst mikil þversögn í því þegar stjórnmálamenn tala um að efla leigumarkaðinn en skammast út í verðtryggð lán á sama tíma. Með því að líta á vaxtakostnað sem leigugjald þá sést að verðtryggð lán eru ekki ósvipuð því að vera í leiguhúsnæði. Aðal munurinn er sá að í „eigin“ húsnæði getur leigusali til dæmis ekki hent þér út á góðum airbnb tímum eða vegna annarra ástæðna. Þú ræður yfir húsnæðinu, þrátt fyrir að þú sért hér um bil að leigja hluta þess með löngum verðtryggðum lánum.

Auk þess er fólk sem leigir ekki að eignast neitt í húsnæði sínu. Leigukostnaður er það eina sem það greiðir. Þetta er nánast hið sama og kostnaður verðtryggðra lána nema hvað það heitir leiga ef maður á ekki húsnæðið en vaxtakostnaður ef maður á það. Þó svo að eignarmyndun sé afar hæg fyrstu árin með verðtryggð lán þá er þó einhver eignarmyndun að eiga sér stað. Sé fólk í húsnæðinu lengur en 10 ár þá fer eignamyndun smám saman að verða hraðari.

Það er því með ólíkindum að verið sé að tala um að banna verðtryggð lán, sem veita fólki aukin tækifæri til að „eiga“ sitt eigið húsnæði og einskorða lán við óverðtryggð lán, sem þýðir að fólk á minni möguleika til þess að eignast þak yfir höfuðið.. Hvernig fólk getur talað um að banna verðtryggð lán en að virkja leigumarkað á sama tímapunkti er ótrúlegt. Allt tal um að virkja eigi leigumarkað, þar sem fólk er oft upp á náð, miskunn og duttlunga leigusala kominn á sama augnabliki og rætt er um að afnema verðtryggð lán er í besta falli þversögn.

Spurningin er í mörgum tilvikum; vilt þú eiga þitt „eigið“ húsnæði (en greiða „leigulán“ fyrir því) og vera þar kóngur eða drottning í ríki þínu eða vilt þú vera í leiguhúsnæði (og greiða leigu) þar sem þú ræður litlu sem engu? Ég myndi velja fyrsta kostinn og segi því húrra fyrir verðtryggðum lánum.

MWM

ps.

Ég fjallaði nýlega um forgangsröðun í kennslu á Íslandi. Birtist greinin í Fjarðarfréttum. Í skóla sonar míns er að gefa börnum i-Pad spjaldtölvur en á sama tíma er verið að skera niður kostnað varðandi kennslu, þar sem að vinnufriður á skólatíma hefur vart verið til staðar í mörg ár. Sonur minn var ósáttur og skilaði i-Pad sínum. 

https://www.fjardarfrettir.is/umraeda/1984-i-kennslu

Hér fjalla ég um galla þess að miða verðtryggð lán, sem eru flesta tengd húsnæðislánum, við neysluvísitöluna. Verið er að lána fyrir kaupum í fasteign, eðlilegt væri að vísitalan væri þá einnig miðuð við virði fasteigna en ekki til dæmis gengi íslensku krónunnar, sem hefur mikil áhrif á neysluvísitöluna.

https://www.mbl.is/vidskipti/pistlar/marmixa/2214685/

 

 

 

Costco - bjargvættur Íslendinga - eins árs afmæli

Árið 2016 bað ráðgjafa- og rannsóknarfyrirtækið Zenter mig um að vinna með sér skýrslu um áhrif Costco á íslenskan markað. Segja má að nánast allt sem fram kom í skýrslunni hafi gengið eftir. Töluvert margir töldu þó á þeim tíma sem skýrslan kom út að teymið sem vann skýrsluna væri að ofmeta væntanleg áhrif. Raunin var sú að ef eitthvað hefði mátt gagnrýna varðandi skýrsluna, þá vanmátum við áhrif af komu Costco til Íslands. Það vanmat var þó ekki mikið. Augljóst var í okkar huga að áhrifin yrðu mikil. Þeir aðilar sem greiddu fyrir gerð skýrsluna (sem hægt var kaupa hjá Zenter)  hafa án efa náð að undirbúa sig undir komu Costco miklu betur en þeir aðilar sem biðu eftir storminum án undirbúnings.

Nú, á næstu dögum, er Costco að halda upp á fyrsta afmælisári sínu. Fróðlegt verður að sjá hversu margir endurnýja árskort sín. Þó svo að ég fari ekki oft í Costco þá fer ég nægilega oft til þess að sjá að þar er stöðug umferð. Önnur fyrirtæki hafa einnig brugðist við Costco. Atlantsolía býður til að mynda sama verð á bensínstöð sinni við Kaplakrika og fólk borgar í Costco. Fyrirtækið auglýsir grimmt þessa daganna að maður þurfi ekki meðlimakort til þess að njóta sama verðs og er árangurinn augljós; það eru ávallt margir þar að fylla bensíntanka sína.

The Opening of Costco in Iceland: Unexpected meanings of globalized phenonmenon

Nokkrum mánuðum eftir opnun Costco birtist grein í Stjórnmál og stjórnsýslu sem ég og Kristín Loftsdóttir, prófessor í mannfræði við Háskóla Íslands, skrifuðum. Þar fjöllum við um áhrif Costco frá víðara samhengi en einfaldlega samanburð á verðum, m.a. með því greina umræðuna í íslensku samfélagi rétt áður en Costco opnaði. Fram kemur að ólíkt því sem að mörg alþjóðleg fyrirtæki þurfa að glíma við, þá leit almenningur ekki á Costco sem ógn við samfélagið heldur þvert á móti, þá var Costco nokkurs konar utanaðkomandi bjargvættur neytenda. Ólíkt þeirri orðræðu sem hafði verið ríkjandi árin áður, þar sem að utanaðkomandi öfl voru oft skilgreind sem „þeir“ á móti „okkur“, þá var litið á komu Costco oft á tíðum sem afl sem barðist á móti spillingu. Costco í raun var skilgreint sem hluti af „okkur Íslendingum“ í baráttu við íslenska verslun sem talin var hafa okrað svo árum skiptir á íslenskum neytendum.

Þessi orðræða hafði ýmislegt til síns máls. Staðreyndin er þó sú að álagning margra verslana hérlendis er og var áður svipuð álagningu verslana erlendis. Álagningin hjá Bónus er til dæmis svipuð álagningu verslana eins og Wal-mart og Target. Það voru hins vegar ákveðnar vörutegundir sem lækkuðu mikið í verði í framhaldinu og má segja að Costco hafi náð meiri kjarabótum fyrir íslenskan almenning að ákveðnu leyti en margir kjarasamningar síðustu ára.

Hægt er að nálgast grein okkar hérna: http://www.irpa.is/article/view/a.2017.13.2.2/pdf

MWM

Wal-mart kaupir Flipkart

Ég mælti með kaupum í 10 fyrirtækjum í vikunni á erlendum mörkuðum. Þetta er það sem ég skrifaði um eitt þeirra fyrirtækja, Wal-mart.

Gengi bréfa Wal-mart hafði lítið hreyfst í mörg ár þangað til nýlega. Fyrirtækið var eitt sinn ráðandi á smásölumarkaði en því tókst með einhverjum hætti að klúðra netviðskiptum sínum herfilega. Það var til dæmis verið með ólíkindum hversu slappt viðmót netviðskipta var hjá fyrirtækinu í mörg ár. Þetta hefur loks verið að breytast undanfarið og hafa hlutabréf þess hækkað mikið síðustu mánuði, þó svo að þau hafi lækkað um 20% frá því sem þau fóru um stundarsakir hæst í. Fyrirtækið getur nýtt sér verslanir út um öll Bandaríkin og jafnvel víðar um heiminn mikið betur sem birgðastöðvar fyrir netviðskipti. Það má segja að kaup í Wal-mart séu ákveðið veðmál um að netviðskipti fyrirtækisins nái loks flugi.

Ég hafði vart lokið við að setja inn þessa færslu (sjá hérna: https://www.mbl.is/vidskipti/pistlar/marmixa/2216132/) þegar að tilkynnt var að Wal-mart væri að kaupa 77% hlut í Flipkart, helsta smásöluaðila á netinu í Indlandi. Þetta eru stærstu kaup Wal-mart í sögu fyrirtækisins sem hljóða uppá $16 milljarða. Aðili sem þekkir afar vel til indversks smásölumarkaðar sagði mér að þetta væri fyrirtækið í þessum geira þarlendis. Verið er að tala um ört vaxandi markað en þar búa um 1,2 milljarða manna sem hafa stöðugt meiri pening á milli handanna til þess að versla.

Líklegt þykir að Wal-mart ætli sér stóra hluti á þessum markaði og nýta sér þær stóru verslanir sem fyrir eru þar, sem eru reyndar einungis rúmlega 20. Þetta er í anda þess sem ég skrifaði um varðandi ástæður þess að ég teldi Wal-mart vera góð kaup, þ.e. að nýta sér verslanir sínar einnig sem birgðastöðvar. Sumir greiningaraðilar telja að Wal-mart eigi mestu möguleikanna til að keppa við Amazon á sviði smásölu á netinu.

Amazon hafði einnig áhuga á kaupum á Flipkart og bauð samkvæmt óstaðfestum heimildum 10-20% hærri fjárhæð í Flipkart. Hefði það gengið í gegn þá tel ég það vera nánast öruggt mál að gengi hlutabréfa Amazon hefðu hækkað í kjölfarið, rétt eins og gerðist þegar að Amazon keypti Whole Foods síðasta sumar. Þar sem að Wal-mart kaupir Flipcart þá dregst hagnaður þess árið 2019 væntanlega saman um tæplega 10%. Ávinningurinn til lengri tíma er auðvitað erfitt að spá til um.

Hlutabréf í Wal-mart féllu í framhaldi af tilkynningunni, ólíkt því sem búast hefði mátt við hjá Amazon. Þegar að þessar línur eru skrifaðar þá er lækkunin í kringum 4%. Svarar það til $10 milljarða, eða um 60% af andvirði kaupverðsins. Þegar að fjárfestar telja að yfirtökuverð sé of hátt þá „refsa“ þeir gjarnan fyrirtæki á verðbréfamörkuðum. Í ljósi þess að margar yfirtökur skili lítilli virðisaukningu þá er ef til vill skiljanlegt að gengi Wal-mart hafi lækkað. Þetta er aftur á móti mikil lækkun að mínu mati, því kaupin virðast mauka töluverða sultu í mínum huga. Því tel ég að fjárfesting í Wal-mart sé enn betri kostur í dag en í gær, en þó verður að geta þess að sumir gætu komið með rök fyrir því að áhættan í rekstri hafi aukist (ég tel að stöðnun væri þó enn meiri áhætta).

MWM

Safn 10 erlendra hlutabréfa

Viðskiptablaðið hafði samband við mig í lok árs 2005 og bað mig um að mynda safn 12 erlendra hlutabréfa. Nýlega fór ég yfir ávöxtun safnsins síðustu 12 ár. Með því að líta til þeirra 10 hlutabréfa í safninu sem enn eru skráð á hlutabréfamörkuðum, þá sést að safnið meira en sexfaldaðist í virði frá ársbyrjun 2006 til dagsins í dag. Svarar það til um það bil 17% árlegrar ávöxtunar samanborið við 6% árlegrar ávöxtunar á S&P 500 hlutabréfavísitölunni. Væru arðgreiðslur einnig teknar með í dæmið þá væri árleg ávöxtun í kringum 1-2% hærri.

Ég endurtek leikinn núna en vel í þetta sinn einungis 10 bréf. Eftir þrjú ár mun ég fara yfir ávöxtun þessa safns og bera hana saman við S&P 500 hlutabréfavísitöluna.

Safnið í ár samanstendur aðallega af rótgrónum fyrirtækjum. Ekkert af fyrirtækjunum er almennt skilgreint sem tæknifyrirtæki. Það er heldur ólíkt safninu frá árinu 2006. Það innihélt meðal annars tvö af fimm FANG fyrirtækjunum (Facebook, Amazon, Apple, Netflix og Google) en afstaða fjárfesta á þeim tímapunkti gagnvart tæknifyrirtækjum var enn afar neikvæð, ólíkt því sem staðan er í dag. Það er því afar ólíklegt að þetta safn nái að skila sömu ávöxtun og 2006 hlutabréfasafn mitt en á móti kemur að áhættan í fjárfestingum bréfanna ætti að vera minni. Því má við bæta að áhætta á fjárfestingum er oftast miklu meira en flestir fjárfestar telja sig trú um, svo það er alveg mögulegt að töluvert tap verði á þessum fjárfestingum.

Fram kemur nafn fyrirtækis, stafir þess á bandaríska hlutabréfamarkaðinum, lokagengi hlutabréfanna síðastliðinn föstudag (4. maí, 2018) og síðan stutt umfjöllun af hverju ég vel hvert þeirra.

1.     Kraft-Heinz (KHC) - $58,01

Þetta matvælafyrirtæki var sameinað úr tveimur rótgrónum matvælaframleiðendum fyrir rúmum þremur árum síðan. Flestir ættu að þekkja suma vöruflokka þess eins og Oscar Mayer, Kraft ost, Maxwell House kaffi og Heinz baunir og tómatssósu. Þó svo að nær engin vöxtur sé reiknaður í sjóðsstreymisgreiningu flestra greiningaraðila þá er núverandi gengi töluvert langt undir því sem að sjóðsstreymis greiningar þeirra gefa til kynna varðandi virði fyrirtækisins. Umræða um að neytendur séu að flykkjast yfir í matvæli sem seld eru í verslunum eins og Whole foods er hins vegar tröllríðandi þessa daganna. Þetta tel ég hafi skapað kauptækifæri í KHC, en gengi þess hefur fallið um meira en þriðjung á aðeins einu ári í þessari umræðu. Tel ég líklegt að fyrirtækið bregðist við smám saman við breyttum áherslum neytenda. Verði auk þess niðursveifla í efnahagnum þá fara neytendur að kaupa aftur ódýrari matvörur eins og þær sem KHC framleiðir. Þetta er ein stærsta eign í safni Berkshire Hathaway, eignhaldsfélaginu sem er stýrt af Warren Buffett, og hafa fáir hagnast á því að veðja á móti honum.

2.     UPS (UPS) - $111,31

Gengi bréfa í UPS hefur sveiflast lítið síðustu fimm ár. Fyrirtækið er ásamt FedEx leiðandi í vöruflutningum á heimsvísu. Margir fjárfestar hafa selt bréf sín í fyrirtækinu undanfarna mánuði í kjölfar frétta um að Amazon sé að fara að sjá sjálft um sendingarþjónustu sína. Ég tel aftur á móti að fleiri fyrirtæki séu einmitt að fara að beina verslun sinni í átt að veraldarvefnum. Wal-mart er til að mynda að auka vöxt sinn langmest með netviðskiptum. Enginn viðskiptavinur UPS myndar meira en 3% tekna fyrirtækisins. Því á vöxtur UPS ekki eftir að minnka með minni viðskiptum frá Amazon (þó að hann dragist líklegast saman hjá því fyrirtæki næstu ár) heldur á hann eftir þvert á móti eftir að aukast enn frekar samhliða almennri þróun á netviðskiptum.

3.     Costco (COST) – $195,19

Uppáhaldsfyrirtæki allra Íslendinga (sjá til dæmis http://www.irpa.is/article/view/a.2017.13.2.2/pdf) er að mínu mati einnig góð fjárfesting. Það verður þó að taka það fram að mikill vöxtur er nú þegar reiknaður í virði fyrirtækisins. Sá vöxtur hefur aftur á móti verið að mestu leyti tengst nýjum verslunum í Bandaríkjunum og söluaukningu á þeim verslunum sem fyrir eru. Enn sem komið er vita fáar manneskjur utan Bandaríkjanna um tilvist Costco. Þetta tel ég eigi eftir að breytast. Costco verslanir verða komnar til allra Norðurlanda innan tíðar og hið sama á við um flesta heimshluta. Ef vöxturinn veldur aftur á móti vonbrigðum er ljóst að verðmiðinn á hlutabréfum þess eigi eftir að lækka verulega.

4.     General Mills (GI) - $42,54

Annar matvælaframleiðandi er á lista mínum, en gengi bréfa þess þessa daganna hefur ekki verið jafn lágt í fimm ár. General Mills framleiðir til að mynda Cheerios, Betty Crocker, Bugles and Old El Paso. Það er ekki einungis lítill vöxtur sem er reiknaður í virði fyrirtækja eins og GI og KHC, heldur einnig sú staðreynd að fyrirtæki eins og Amazon og Costco eigi eftir að ná betri samningum vegna ríkjandi markaðsstöðu þeirra á smásölumarkaðinum. Það er örugglega eitthvað til í slíku. Vörumerki þessara matvælaframleiðanda eru þó það sterk að þau eiga eftir að standa slíkan storm af sér. Með alla þá neikvæðu umræðu sem tröllríður hlutabréf matvælaframleiðanda í dag tel ég rétt að yfirvigta slík bréf í hlutabréfasöfn.

5.     Barclays (BCS) - $11,36

Þrátt fyrir að tæp 10 ár séu liðinn frá því að hrunið átti sér stað þá er gengi á bréfum bankans enn nálægt þeim slóðum sem þau féllu í þegar að hamagangurinn í hruninu var sem mestur. Það er í dag rétt rúmlega 50% af innra virði bankans, sem þýðir að fjárfestar áætla að bankinn nái ekki að vinna betur úr innra virði þess næstu árin að það sé í raun að mynda neikvætt fjárstreymi að teknu tilliti til eðlilegar arðsemiskröfu eigin fjár. Nýlega keypti fjárfestingarsjóður stóran hlut í bankanum til að knýja fram breytingar, ég tel líklegt að þær skili árangri.

6.     General Electrics (GE) - $14,10

GE var ekki fyrir það löngu síðan nokkurs konar táknmynd fyrir yfirburðum bandarísks efnahags. Í dag, eftir nokkur mögur ár, hefur fyrirtækið neyðst til þess að lækka arðgreiðslu þess en slíkt hefur aðeins einu sinni áður gerst í sögu GE. Fyrirtækið hefur meðal annars þurft að enduráætla eldri uppgjör sem sýndu miklu betri afkomu heldur en raun bar vitni. Þetta lyktar eins og WorldCom og Enron áður en þau fyrirtæki hurfu af sjónarsviðinu. Líklegt er að margir fjárfestar hafi selt bréf sín með reynslu þeirra fyrirtækja í huga. Staðan er þó ekki verri en svo að gert er ráð fyrir að fyrirtækið hagnist um $1,0 á hlut í ár. Haldist hagvöxtur þokkalegur þá eiga kaup í dag eftir að skila góðri ávöxtun. Það er eiginlega einungis tvennt í boði, annaðhvort lítur maður út eins og snillingur eða bjáni eftir þrjú ár fyrir að hafa keypt GE á þessum tímapunkti. Ég er búinn að vera það lengi í fjárfestingum að ég get alveg litið öðru hverju út eins og bjáni og liðið bara allt í lagi með það.

7.     Pfizer (PFE) - $34,84

Ég tel að fjárfestar eigi helst alltaf að eiga lyfjafyrirtæki í hlutabréfasöfnum þeirra, nema þegar að mikil bjartsýni ríkir um framtíð þeirra (slíkt er þá almennt í gengi þeirra). Það á svo ekki við í dag. Gengi bréfa fyrirtækisins er ekki sérstaklega hátt í dag né er það lágt. Það getur aftur á móti nýtt skattaafslátt Trump til að auka fjármagn í rannsóknir þess og auk þess kaupa eigin bréf. Þetta er enn ein kaupin sem ég mæli með á þeim forsendum að bréfin séu ekki það viðkvæm fyrir almennum hækkunum eða lækkunum á hlutabréfamörkuðum.

8.     Wal-mart (WMT) - $87,53

Gengi bréfa Wal-mart hafði lítið hreyfst í mörg ár þangað til nýlega. Fyrirtækið var eitt sinn ráðandi á smásölumarkaði en því tókst með einhverjum hætti að klúðra netviðskiptum sínum herfilega. Það var til dæmis verið með ólíkindum hversu slappt viðmót netviðskipta var hjá fyrirtækinu í mörg ár. Þetta hefur loks verið að breytast undanfarið og hafa hlutabréf þess hækkað mikið síðustu mánuði, þó svo að þau hafi lækkað um 20% frá því sem þau fóru um stundarsakir hæst í. Fyrirtækið getur nýtt sér verslanir út um öll Bandaríkin og jafnvel víðar um heiminn mikið betur sem birgðastöðvar fyrir netviðskipti. Það má segja að kaup í Wal-mart séu ákveðið veðmál um að netviðskipti fyrirtækisins nái loks flugi.

9.     Procter & Gamble (PG) - $72,43

Bréf í PG eru í dag nánast á sömu slóðum og þau voru árið 2008 áður en hrunið átti sér stað. Það er ein góð ástæða fyrir því að virði bréfanna hafi ekki hækkað jafn mikið og önnur bréf og hún er sú að fyrirtækið greiðir út stóran hluta af hagnaði sínum í arð, eða í kringum 70% síðustu ár. Það þýðir að fjárfestar fá hagnað fyrirtækisins meira í formi arðs frekar en hækkun á virði bréfa PG og einnig að fjármagn til endurfjárfestinga er tiltölulega lítið, sem þýðir minn vöxt. Arðgreiðsluhlutfallið miðað við núverandi markaðsvirði er tæplega 4%, sem er um 1% hærra en fjárfestar fá fyrir 10 ára bandarísk ríkisbréf. PG framleiðir vörur sem fólk notar í daglegu lífi eins og Head & Shoulders, Mr. Clean og Pampers bleyjur. Í mínum huga er fjárfesting í PG ekki ólík fjárfestingu í skuldabréfum. Fyrirtækið er afar lítt skuldsett, í afar stöðugum rekstri og með hátt lánshæfismat. Önnur „leiðinleg“ fjárfesting sem ég mæli með.

10.  Kellogs (K) - $59,80

Ég hlýt að vera svangur þegar ég skrifa þetta því Kellogs er þriðja matvælafyrirtækið á lista mínum. Öll lögmál varðandi áhættudreifingu eru því foknar út í veður og vind. Enn á ný eru rökin þau að slík fyrirtæki hafa afar litinn vöxt í verðmati þeirra. Það þarf nánast töluverðan samdrátt í sölu til að réttlæta núverandi gengi þeirra. Ég tel leiðina niður fyrir hlutabréf slíkra fyrirtækja vera töluvert styttri en leiðina upp á við.

Ef ég mætti taka skortstöðu í einhverju fyrirtæki þá væri það Tesla. Ég fjalla nánar seinna um það. Það er freistandi að halda sig við Amazon en ég er hreinlega örlítið smeykur við að mæla með kaupum í því í dag eftir að fyrirtækið hafi hækkað í virði um 70% síðustu 12 mánuði án stórtíðinda. Ég væri frekar til í að fjárfesta í því í næstu kreppu.

Erlendar fjárfestingar eru að mínu mati góður tími fyrir Íslendinga. Auk hlutabréfa er í fyrsta sinn í langan tíma orðið hugsanlega í lagi að fjárfesta í bandarískum skuldabréfum. Í mínum huga er það einungis tímaspursmál hvenær íslenska krónan veikist um 10-20% (ég er ekki að segja að það sé handan hornsins) og því er lag að fjárfesta eitthvað af peningum erlendis.

Þrátt fyrir að erlendar vísitölur hafi hækkað mikið í virði á slíkt alls ekki við um öll bréf. Bréfin 10 í safninu að ofan eiga það flest sammerkt síðustu árin að hafa hækkað hóflega í virði en hluti af skýringunni er að þau greiða stóran hluta hagnaðar síns út til hluthafa í formi arðs.

Það ætti ekki að skipta neinu máli í þessari umfjöllun er rétt er þó að taka það fram að ég á hlutabréf í nokkrum af ofangreindum fyrirtækjum.

Fyrir þá sem vilja lesa sér til um ávöxtun 2006 safns míns þá afrita ég umfjöllun um það að neðan sem nýlega birtist á sama vettvangi.

MWM

17% 2006 hlutabréfasafnið

Viðskiptablaðið bað mig um að koma með tillögu að erlendu safni hlutabréfa í árslok 2005. Hugmyndin var eitthvað á þá leið að slíkt safn gæfi fjárfestum hugmynd um mengi af hlutabréfum sem ýmsir aðilar á markaðinum teldu vera vænlegt til árangurs að teknu tilliti til ávöxtunar og áhættu.

Ég valdi 12 hlutabréf. Af þeim eru 10 enn skráð á markaði en tvö voru keypt af fjárfestum sem síðan afskráðu þau. Bréfin í safninu voru:

JPM bank

Citigroup bank

Wal-mart

Home Depot

Merck

Pfizer

Microsoft

Nokia

Amazon

Apple

Opera

Dell

Tvö síðasttöldu félögin var kippt af markaði, en sjálfur stofnandi Dell, Michael Dell, leiddi yfirtökuna á Dell. Verðið var á um það bil helming þess verðs sem það var þegar ég valdi það í safnið. Opera var afskráð af markaði en endurskráð sem Otello. Ég finn ekki upplýsingar um hvernig skipahlutföllin voru hjá Opera og get því ekki tjáð mig um það.[i]

Ekki hafði ég efni á því að fjárfesta sjálfur í þessum bréfum enda átti ég á þeim tímapunkti von á tvíburum og framundan var því ærin kostnaður við að stækka heimili mitt. Vona ég að einhver annar hafi þó gert það. Ávöxtun safnsins hefur nefnilega verið ævintýralega góð. Ég undanskil í útreikningum bréfin sem voru afskráð og einnig arðgreiðslur sem safnið hefur veitt árlega, sem ég myndi giska á hefði verið í kringum 1-2% árlega. Ávöxtunin er reiknuð í bandaríkjadollurum.

Hefði verið fjárfest í safninu í jöfnum hlutföllum þá hefði verið að ræða 10 bréf sem hefðu til dæmis verið $100.000 virði hvert, eða samtals $1,0 milljónir. í dag væri virði þessa 10 bréfa safns komið í $6,3 milljónir. Svarar það til um það bil 17% árlegrar ávöxtunar. Árleg ávöxtun S&P 500 hlutabréfavísitölunnar á sama tímabili var 6%, sem í lágu vaxtaumhverfi er ásættanleg ávöxtun.

Af hverju hefur ávöxtunin verið svona góð? Svarið einskorðast að stórum hluta til við tvö félög, Amazon og Apple. Þetta voru tvö félög sem fjárfestar höfðu enn á þessum tímapunkti efasemdir um. Það átti sérstaklega við um Amazon. Ég var undir töluverðum áhrifum af bókinni Good To Great eftir Jim Collins. Hann leggur mikla áherslu á það að fyrirtæki þurfi stöðugt að vera í nýjungarsköpun og taka áhættur. Amazon var á þeim tíma að taka ýmsar áhættur og fjölluðu flestir fjölmiðlar um það sem ekki gekk upp hjá fyrirtækinu en veittu því minni athygli hvaða þættir væru að tryggja fyrirtækinu yfirburði á smásölumarkaði veraldarvefsins. Síðan safnið var birt á síðum Viðskiptablaðsins hefur virði Amazon rúmlega 32-faldast og Apple rúmlega 16-faldast í virði.

Lyfjafyrirtækin Pfizer og Merck hafa veitt þokkalega ávöxtun á tímabilinu. Citigroup var berskjaldað gagnvart fjármálakrísunni árið 2008 og eru bréf þess í dag einungis 15% af því virði sem þau voru þegar að safnið var birt en JPM bankinn var hefur aftur á móti hækkað mikið í virði á tímabilinu, enda er bankinn stýrður af afar góðu teymi. Wal-mart hefur einnig veitt þokkalega ávöxtun en Home Depot hefur aftur á móti meira en þréfaldast í virði á tímabilinu. Ég valdi einnig tvo fyrrum risa í tæknigeiranum í safnið, Microsoft og Nokia, með það í huga að sú neikvæðni sem enn ríkti þá í garð tæknifyrirtækja væri verðlögð í gengi þeirra fyrirtækja og gott betur. Nokia hefur síðan þá nánast horfið af sjónarsviðinu og hefur gengi þess skroppið enn meira saman og er nú einungis um þriðjungur af því sem það var í ársbyjun 2006. Gengi Microsoft hefur aftur á móti meira en þrefaldast á tímabilinu.

Hægt er að draga lærdóm af þessu. Hér eru nokkrir punktar.

Gengi safna (og vísitalna reynda líka) veltur oft á fáum fyrirtækjum. Það sem getur virst vera örugg fjárfesting á einum tímapunkti þarf alls ekki að vera svo, Citigroup er ágætis dæmi um það en bankinn var á þeim tíma sem safnið var sett fram stærsta fjármálafyrirtæki heims. Maður á alltaf að dreifa áhættu. Mótsagnarkennt eins og það má virðast þá felst oft í því fjárfestingar að ákveðnu marki í vaxtarfyrirtækjum, ekki bara það sem „allir“ telja vera öruggar fjárfestingar. Hafandi sagt það, maður á líka að fjárfesta í „leiðinlegum“ fyrirtækjum, eins og til dæmis Wal-mart. Gengi fyrirtækja sem hafa fallið mikið getur enn haldið áfram að falla enn meira eins og sést á gengi Nokia. Stundum rísa risar þó aftur upp á afturlappirnar eins og gengi bréfa Microsoft gefur vitnisburð um. Ekki er nóg að kaupa eitt fyrirtæki í ákveðnum geira, JPM bankinn bjargaði ávöxtun þessa safns þegar kom að fjármálafyrirtækjum. 

Því má við bæta að til að ná svipaðri markaðsáhættu og flestar vísitölur hlutabréfa þá þarf einungis að kaupa 18-20 hlutabréf sem eru vel dreifð hvað varðar atvinnugeirum.

MWM

[i] Ef einhver hefur upplýsingar um þetta þá má sá aðili hafa samband við mig.

 

17% 2006 hlutabréfasafnið

Viðskiptablaðið bað mig um að koma með tillögu að erlendu safni hlutabréfa í árslok 2005. Hugmyndin var eitthvað á þá leið að slíkt safn gæfi fjárfestum hugmynd um mengi af hlutabréfum sem ýmsir aðilar á markaðinum teldu vera vænlegt til árangurs að teknu tilliti til ávöxtunar og áhættu.

Ég valdi 12 hlutabréf. Af þeim eru 10 enn skráð á markaði en tvö voru keypt af fjárfestum sem síðan afskráðu þau. Bréfin í safninu voru:

JPM bank

Citigroup bank

Wal-mart

Home Depot

Merck

Pfizer

Microsoft

Nokia

Amazon

Apple

Opera

Dell

Tvö síðasttöldu félögin var kippt af markaði, en sjálfur stofnandi Dell, Michael Dell, leiddi yfirtökuna á Dell. Verðið var á um það bil helming þess verðs sem það var þegar ég valdi það í safnið. Opera var afskráð af markaði en endurskráð sem Otello. Ég finn ekki upplýsingar um hvernig skipahlutföllin voru hjá Opera og get því ekki tjáð mig um það.[i]

Ekki hafði ég efni á því að fjárfesta sjálfur í þessum bréfum enda átti ég á þeim tímapunkti von á tvíburum og framundan var því ærin kostnaður við að stækka heimili mitt. Vona ég að einhver annar hafi þó gert það. Ávöxtun safnsins hefur nefnilega verið ævintýralega góð. Ég undanskil í útreikningum bréfin sem voru afskráð og einnig arðgreiðslur sem safnið hefur veitt árlega, sem ég myndi giska á hefði verið í kringum 1-2% árlega. Ávöxtunin er reiknuð í bandaríkjadollurum.

Hefði verið fjárfest í safninu í jöfnum hlutföllum þá hefði verið að ræða 10 bréf sem hefðu til dæmis verið $100.000 virði hvert, eða samtals $1,0 milljónir. í dag væri virði þessa 10 bréfa safns komið í $6,3 milljónir. Svarar það til um það bil 17% árlegrar ávöxtunar. Árleg ávöxtun S&P 500 hlutabréfavísitölunnar á sama tímabili var 6%, sem í lágu vaxtaumhverfi er ásættanleg ávöxtun.

Af hverju hefur ávöxtunin verið svona góð? Svarið einskorðast að stórum hluta til við tvö félög, Amazon og Apple. Þetta voru tvö félög sem fjárfestar höfðu enn á þessum tímapunkti efasemdir um. Það átti sérstaklega við um Amazon. Ég var undir töluverðum áhrifum af bókinni Good To Great eftir Jim Collins. Hann leggur mikla áherslu á það að fyrirtæki þurfi stöðugt að vera í nýjungarsköpun og taka áhættur. Amazon var á þeim tíma að taka ýmsar áhættur og fjölluðu flestir fjölmiðlar um það sem ekki gekk upp hjá fyrirtækinu en veittu því minni athygli hvaða þættir væru að tryggja fyrirtækinu yfirburði á smásölumarkaði veraldarvefsins. Síðan safnið var birt á síðum Viðskiptablaðsins hefur virði Amazon rúmlega 32-faldast og Apple rúmlega 16-faldast í virði.

Lyfjafyrirtækin Pfizer og Merck hafa veitt þokkalega ávöxtun á tímabilinu. Citigroup var berskjaldað gagnvart fjármálakrísunni árið 2008 og eru bréf þess í dag einungis 15% af því virði sem þau voru þegar að safnið var birt en JPM bankinn var hefur aftur á móti hækkað mikið í virði á tímabilinu, enda er bankinn stýrður af afar góðu teymi. Wal-mart hefur einnig veitt þokkalega ávöxtun en Home Depot hefur aftur á móti meira en þréfaldast í virði á tímabilinu. Ég valdi einnig tvo fyrrum risa í tæknigeiranum í safnið, Microsoft og Nokia, með það í huga að sú neikvæðni sem enn ríkti þá í garð tæknifyrirtækja væri verðlögð í gengi þeirra fyrirtækja og gott betur. Nokia hefur síðan þá nánast horfið af sjónarsviðinu og hefur gengi þess skroppið enn meira saman og er nú einungis um þriðjungur af því sem það var í ársbyjun 2006. Gengi Microsoft hefur aftur á móti meira en þrefaldast á tímabilinu.

Hægt er að draga lærdóm af þessu. Hér eru nokkrir punktar.

Gengi safna (og vísitalna reynda líka) veltur oft á fáum fyrirtækjum. Það sem getur virst vera örugg fjárfesting á einum tímapunkti þarf alls ekki að vera svo, Citigroup er ágætis dæmi um það en bankinn var á þeim tíma sem safnið var sett fram stærsta fjármálafyrirtæki heims. Maður á alltaf að dreifa áhættu. Mótsagnarkennt eins og það má virðast þá felst oft í því fjárfestingar að ákveðnu marki í vaxtarfyrirtækjum, ekki bara það sem „allir“ telja vera öruggar fjárfestingar. Hafandi sagt það, maður á líka að fjárfesta í „leiðinlegum“ fyrirtækjum, eins og til dæmis Wal-mart. Gengi fyrirtækja sem hafa fallið mikið getur enn haldið áfram að falla enn meira eins og sést á gengi Nokia. Stundum rísa risar þó aftur upp á afturlappirnar eins og gengi bréfa Microsoft gefur vitnisburð um. Ekki er nóg að kaupa eitt fyrirtæki í ákveðnum geira, JPM bankinn bjargaði ávöxtun þessa safns þegar kom að fjármálafyrirtækjum. 

Því má við bæta að til að ná svipaðri markaðsáhættu og flestar vísitölur hlutabréfa þá þarf einungis að kaupa 18-20 hlutabréf sem eru vel dreifð hvað varðar atvinnugeirum.

MWM

 

 

[i] Ef einhver hefur upplýsingar um þetta þá má sá aðili hafa samband við mig.